Ülkemizin önde gelen gelir kalemlerinden olan turizmin çarkını çeviren ve en önemli yapı taşı olan turizm personellerinin son dönemde bazı sorunlarla karşı karşıya kaldığı görülüyor. Bu sorunların başında barınma sorunu geliyor. Artan kira fiyatları ve enflasyonun etkisiyle kendisini iyiden iyiye hissettiren barınma sorunu, en çok asgari ücrete yakın maaşlar alan turizm personellerini etkiliyor.
Ülkemizin turizm başkenti olan Antalya başta olmak üzere, birçok turizm bölgesinde yaşanan bu sorun yüzünden otellerin personel sıkıntısı çektiği biliniyor. Bazı oteller bu sorunu çözmek için lojman inşa etse de birçok otelin bu konuda yetersiz kaldığı, personeline barınma imkânı sağlayamadığı görülüyor.
KİRA FİYATLARI ÇOK YÜKSEK
Bu durumda çareyi kiralık ev bulmakta arayan personellerin karşılaştığı kira fiyatları oldukça yüksek.
MATSO Başkanı Seydi Tahsin Güngör geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada,
‘’Hızlı bir biçimde konut sorunu çözülmezse kalifiye personel konusunda yaşanan sorunlar artacak ve önümüzdeki yıllarda çalışan bulmakta sıkıntı yaşanacak. Bölgemizde çok ciddi bir konut sıkıntısı var. Yaşadığımız konut sıkıntısı ekonomik döngüyü birkaç yönden etkiliyor.’’ ifadelerini kullanmıştı.
endeksa.com’da yer alan bilgilere göre Antalya’da evlerin ortalama kira fiyatı 19.026 liranın üzerinde seyrediyor. Asgari ücrete yakın maaşlar alan turizm personelleri için bu kira fiyatları neredeyse maaşlarının tamamına denk geliyor. Yalnız yaşamakta zorlanan personeller bu sorun ile ilgili bir iyileştirme olmaması sonucunda işi bırakmak zorunda kalıyor. Bu da turizmde yaşanan eleman sıkıntısının en önemli etmenlerinden birisi olarak göze çarpıyor. Bu sorunun turizme olan etkisini düşünürken aklıma Cengiz Han’a atfedilen şu meşhur söz geldi:
“Sakın bir çiviyi küçümseme. Bir çivi bir nalı, nal bir atı, at bir komutanı, komutan bir orduyu, ordu koca bir ülkeyi kurtarır.”
Buradan hareketle personelin yaşadığı barınma sorununun tüm ülke turizmini etkilediğini söylemek mümkün. Bir çözüm bulunamaması halinde gittikçe zorlaşan ekonomik koşulların da etkisiyle bu sorunun turizme ciddi zararlar verebileceğini düşünmek gerekiyor. Uzun süredir bu konuya kafa yoran turizm profesyonellerinden konuya ilişkin çeşitli çözüm önerileri gelmeye devam ediyor.
EXPO BİR ÇÖZÜM OLABİLİR Mİ?
Geçtiğimiz günlerde Akdeniz Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği (AKTOB) Başkanı Kaan Kavaloğlu, Turizmdays.com editörü Emin Demir’e yaptığı açıklamada bu durumu değerlendirdi ve çözüm önerilerini dile getirdi. Antalya’da arazi ve gayrimenkul maliyetlerinin çok yükseldiği için personeli konaklatılabilecek alanların daralmaya başladığına dikkat çeken Kaan Kavaloğlu, şunları söyledi:
“Personel lojmanları yapılabilmesi için devletin arazi tahsis etmesi gerekiyor. Otelci de bu alanlara sadece personelin konaklayacağı yerler yapsın. Bu yerler yine devletin olsun. Antalya’da Expo’nun bulunduğu alanın atıl kalması üzücüdür. Antalya’nın merkezinde çok değerli bir arazi. Belki dünyanın sayılı güzel yerlerinden bir tanesi Expo alanıdır. Expo çok güzel bir personel köyü haline getirilebilir. Güzel binalarla yaşam haline getirilebilir. Oraya Antalya’nın içinden hafif raylı sistem geliyor. Personel köyünden otellere insanları daha rahat taşıyabiliriz.
Bunun gibi yerler diğer bölgelerde de yapılmalı. Alanya, Manavgat ve Kemer’de de personel köyleri yapılabilir. Antalya’da yapılabilecek 4 Personel köyü ile personelin barınma sorunu çözülür. Tarihe de özel bir not düşmüş olur.”
BİR BİLENE SORDUK
Soruna ilişkin birçok turizm profesyonelinin önemli tespitler yaptığı ve çözüm önerileri sunduğu görülüyor. Biz de konuyu bir bilene sorarak sorunun ve çözüm önerilerinin detaylıca değerlendirilmesini sağlayalım istedik.
FUN&SUN Grup İnsan Kaynakları Müdürü Suha ŞARK, konaklama sektöründe barınma problemi üzerine yaptığımız röportajda konuya ilişkin bilgi ve birikimlerini bizlerle paylaştı.
Bildiğiniz üzere turizm kentlerinde kira artışının çok yüksek olması sebebiyle birçok turizm personeli geçinmekte ve barınmakta zorlanıyor. Sizce bu durumdan en çok etkilenen turizm personelleri hangileridir, bunların ortalama maaşları nedir?
Bu durumdan en çok etkilenen turizm çalışanları genellikle düşük ve orta gelir seviyelerine sahip olanladır. Ücret skalasının orta ve alt sıralarında yer alan pozisyonlarda görev yapan çalışanların maaşları, genel olarak asgari ücret ve asgari ücret seviyesinin bir miktar üzerinde olmakla birlikte, doğru bir yaşam standardı sağlamak için yetersiz kalmaktadır.
Turizm sektöründe çalışanların kira artışları gibi ekonomik zorluklarla başa çıkabilmeleri için desteklenmeleri ve kendilerine daha iyi çalışma koşullarının sağlanması oldukça önemlidir.
Özellikle Antalya bölgesinde turizm çalışanlarının son dönemlerde ev kiralama girişimlerinde sıkça karşılaştığı problemlerden bir tanesi de ev sahiplerinin turizm sektörü çalışanlarına güvensizliği nedeniyle mülklerini kiraya vermek istememeleridir.
Uzun süredir kalifiye personel istihdamında yaşanacak sorunlar dile getirildiğinde duymazdan gelen ancak günümüzde yeterli istihdam sağlayamadığı için çalışanlarına sunduğu ekonomik ve sosyal imkanları mecburen iyileştirmek zorunda kalan işverenlerin ve işveren temsilcilerinin, turizm sektörü çalışanlarının maddi özgüvenlerini kazanmaları adına ekonomik anlamda daha paylaşımcı politikaları tercih etmelerinin zamanı gelmiştir.
Kronikleşen diğer sorunlar gibi geç kalmamız halinde hem çalışan hem de işveren için oldukça olumsuz gelişmeler yaşanabileceğini tüm meslektaşlarımın öngördüğünü düşünüyorum.
Bu barınma sorunu için maaşların artırılması dışında KYK yurtlarının kullanılması, lojman inşası gibi birçok formül öneriliyor. Sizce bu sorunu çözmenin en etkili yolu hangisidir?
Barınma sorununun çözümü için birçok farklı formül önerilebilir ve her biri belirli avantajlara sahiptir. Ancak, en etkili yolun, birden fazla yaklaşımı bir arada kullanarak kapsamlı bir çözüm stratejisi oluşturmak olduğunu söylemek doğru olacaktır.
KYK yurtlarının turizm personeli için lojman statüsünde kullanılması, uygun fiyatlı ve güvenli konaklama imkânı sağlayabilir. Ancak bu alternatifin geçici çözüm olacağını ve ihtiyacı tam olarak karşılamayacağını öngörmek zor değildir. KYK yurtları, bulunduğu bölgelerin turizm tesislerine mesafeleri ve dönemsel katkı sağlama imkanları nedeniyle barınma sorununa kalıcı çözüm noktasında yetersiz kalacaktır.
Turizm sektöründe çalışanların maaşlarının artırılması, doğrudan ekonomik zorluklarla başa çıkmalarına yardımcı olabilir. Ancak tek başına bu çözüm, kira artışlarının neden olduğu barınma sorununu tamamen çözmeye yetmeyecektir.
Şirketlerin, çalışanları için lojman inşa etmesi, kapasitelerini arttırması veya kiralama yoluyla konut sağlamasının teşvik edilmesinin en etkili yöntemlerden biri olacağını söyleyebilirim. Sadece bu tür yatırımların maliyetini düşürmeye yönelik ilave vergi indirimi vb. teşviklerin sağlanması işverenlerin motivasyonlarının yükselmesine katkı sağlayacaktır.
Sizce otel işletmecileri personellerinin bu sorunu karşısında yeterince duyarlı yaklaşıyorlar mı?
Otel işletmecilerinin personellerinin barınma sorunu karşısında duyarlı bir yaklaşım sergileme durumları genellikle işletme politikaları ve yönetim anlayışlarına bağlıdır. Turizm sektöründe doğru marka yönetimi ile iç müşterileri için de olumlu imaj yaratma çabasında olan firmaların çalışanlarının yaşadığı barınma sorununu önemseyerek aktif çözümler üretme çabasında olduklarını hepimiz takip ediyoruz.
Son yıllarda çalışanlarının ihtiyaçlarını anlamak ve çözüm bulmak için adımlar atan sürdürülebilir ve başarılı bir işletme modeli oluşturma eğilimindeki turizm firmalarının marka değerini yükseltmeye çalışan diğer firmalar tarafından takip edildiğini görmek mutluluk vericidir.
Bunun yanında çalışan memnuniyetinin misafir memnuniyetine katkısını ve bu durumun doğal sonucu olarak karlılığa olumlu etkisini göz ardı eden, çalışanlarının iptidai ihtiyaçlarını dahi önemsemeyen firmaların varlığını da yok sayamayız.
Sektörde barınma sorunu dışında göze çarpan başka hangi sorunlar bulunmaktadır?
İşverenlerin son dönemlerde karşılaştıkları olumsuzluklardan dikkat çeken üçünü, yetkin ve yetişmiş iş gücüne ulaşamamak, yüksek girdi maliyetleri ve düşük karlılık oranları olduğunu söyleyebilirim.
Çalışanları etkileyen diğer başlıca sorunlar, turizm sezonunun tüm yıla yayılamaması nedeniyle ortaya çıkan dönemsel istihdam politikaları, maliyet kontrolü sağlama çabasında akla gelen ilk tasarruf kalemlerinin çalışanlarla ilgili giderler olması, hizmet akdi askıya alınan çalışanların işsiz kaldıkları dönemde işsizlik fonundan istifade edememesi, çalışanlar için eğitim ve gelişim fırsatlarının kısıtlı olmasıdır.
Örnekle desteklemem gerekirse, bir firmanın düşük ücret politikası nedeniyle çalışan adayını henüz yeterli olmadığı bir pozisyonda istihdam etmesinin işletme ve ilgili çalışan için ne kadar iyilik getireceğini sorgulamamız faydalı olacaktır.
Bu sorunlar, turizm sektöründeki çalışanların karşılaştığı ortak zorluklardan sadece birkaçıdır. Ancak, doğru stratejiler ve çözüm odaklı yaklaşımlarla, bu sorunların üstesinden gelmek mümkündür.
