Milliyet gazetesinde “Çözüm” köşesinde yazan Yaman Törüner, “Yurtdışında iş yapmanın kuralları” başlıklı yazısında, herkes için faydalı öğütleri sıralıyor. Batı ambargosu yüzünden Rusya pazarına daha fazla Türk müteşebbisin gözünü diktiği bir dönemde bu yazı “çaylaklar” için büyük önem arz ediyor:
“Yurt dışında bir üretim tesisi kurmak, ortaklık yapmak, ya da onlara mal ve hizmet satmak sanıldığı kadar kolay değil. Bu konuda, gelişmiş ülkelerde, özel dersler verildiği gibi; üniversitelerde kürsüler bile açılmış durumda. Bizdeki eğitim ise, henüz istenilen seviyede değil.
Başka ülkelerde iş yapmak ve başarılı olmak için aşağıdaki kuralların göz önünde bulundurulması gerekiyor:
– Gideceğiniz ülkenin özelliklerini, o ülkede iş yapış biçimini ve ülkenin geleneklerini öncelikle öğrenmelisiniz. Bunun için, gideceğiniz ülkenin elçiliğini ve/veya Dışişleri Bakanlığı’mız ile Hazine Müsteşarlığı’mızı ziyaret ederek, bilgi alabilirsiniz.
– Gideceğiniz ülkedeki lisan sorununu, nasıl halledebileceğinizi öğrenmeli; gerekirse, tercüman tutmalısınız.
– Gideceğiniz ülkede salgın hastalık olma olasılığı varsa, mutlaka aşı olun ve gerekli tedbirleri alın. Yine, ülkede politik kaos çıkma olasılığı varsa, buna hazırlıklı olun.
– Gideceğiniz ülkenin siyasi tarihini, dini yapısını, hükümet biçimini öğrenin.
– Ülkenin tatil günlerini araştırın ve ülkenin dilinde size lazım olacak birkaç kelime ve cümleyi ezberleyin. Ülkenin parasından yeterli miktarda yanınızda bulundurun. Vize gerekliyse, vizenizi alın.
– Kimlerle görüşmek istediğinizi önceden belirleyin; randevularınızı alın ve birkaç gün önceden, randevularınızı teyit edin. Görüşeceğiniz kişilere küçük hediyeler götürmeyi unutmayın. Bazı ülkelerde görüşmeler ve sonuç almalar uzayabilir; bürokratik engellere takılabilir. Bunlar sizi yıldırmamalı.
– İş yapacağınız ülkedeki dahili, ekonomik ve siyasi haberleri takip edin. Ülkenin kültürü ve alışkanlıkları hakkında daha önce burada bulunmuş kişilerden bilgi alın. Özellikle, dini gelenekler üzerinde durun.
– İslam ülkelerinde kadınlar ellerini uzatmadıkça tokalaşmayın. Samimiyetine tamamen emin olmadığınız kişilerle, ülkenin gelenekleri, dini ve siyasi yapısı üzerinde tartışmayın.
– Gideceğiniz ülkedeki önemli politik kişi ve bürokratların isimlerini öğrenin.
– Ofis ve restoranlara koyu ceket ve kravatla gidilir. Kadınlar etek giyerler; az makyajlı ve topuklu ayakkabılı olurlar; mücevher ve takı kullanımını az seviyede tutarlar. Ciddi davetlerde, smokin giyilmelidir. Kadınlar, kokteyl elbisesi ya da uzun elbise giyerler. Bu konuda, gidilecek ülkenin gelenekleri mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.
– Bulunduğunuz ülkede bir yardım ihtiyacı hissederseniz; örneğin, pasaportunuzu kaybederseniz, elçiliğimize başvurmalısınız. Pasaportunuzun ve kredi kartlarınızın bir fotokopisi, mutlaka yanınızda olmalıdır. Kartvizitlerinizi yanınıza almayı unutmayınız. Hatta, gideceğiniz ülkenin dilinde bir kartvizit de bastırabilirsiniz.
– Karşınızdakine ismi ve unvanı ile hitap etmek gerekir. Özellikle bakanlar, büyükelçiler ve diğer meşhur zevata, hangi unvanlarla hitap edeceğinizi ve yazışacağınızı önceden bilmelisiniz.
– Görüşmelerde açık ve yavaş konuşulmalıdır. Sesinizi yükseltmek, daha iyi anlaşılacağınız anlamına gelmez. Rakamlarla ifade etmeye çalıştığınız konuları mutlaka yazılı olarak gösteriniz. Çünkü, bazı ülkelerde rakamlar ve hesaplama yöntemleri farklı olabilir. Karşınızdakinin söylediklerinizi tam olarak anlamadığını, hissederseniz; söylediklerinizi tekrarlayınız.
– Gittiğiniz ülkedeki el işaretleri, vücut dili, sarılma ve selamlaşmalar farklı olabilir. Bu konuları önceden bilmiş olmanız lazım. Kısacası, iyi bir hazırlık yapmanız gerekiyor. TURKRUS`