Son yıllarda Türkiye ve Mısır arasında yoğunlaşan görüşme trafiği, 2023 Temmuz’da yeni bir boyuta ulaştı. Yaklaşık on yılın ardından iki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler, ‘büyükelçi’ seviyesine yeniden yükseltildi.
Alain Türk konuyla ilgili kapsamlı bir haber derledi.
Geçmişi incelendiğinde, bu noktaya ulaşmanın hem Türkiye hem de Mısır için oldukça zorlu bir süreç olduğunu görmekteyiz. Bir dönem tamamen kesilen ilişkiler, uzun süre her iki ülkenin istihbarat birimlerinin yürüttüğü görüşmelerle onarılmaya çalışıldı. Türkiye’deki deprem felaketinin ardından Mısır Dışişleri Bakanı’nın Türkiye’yi ziyaret etmesi, Dünya Kupası finalinde Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Mısır Cumhurbaşkanı Sisi’nin bir araya gelmesi, seçimlerin ardından Sisi’den Erdoğan’a gelen tebrik telefonu, büyükelçi atama sürecinin önemli dönüm noktaları oldu.
Diplomatik ve ticari ilişkilerin kurulmasından bu yana geçen süre zarfında Türkiye ve Mısır arasında neler yaşandı, hangi konularda görüş ayrılıkları ortaya çıktı ve tüm bunlar nasıl düzeltildi?
İlişkiler 2013’te en kötü seviyeye geriledi!
Türkiye ve Mısır arasındaki diplomatik ve ticari ilişkiler 1925 yılına kadar uzanıyor. İlişkiler, uzun yıllar boyunca ABD-SSCB rekabetinden doğrudan etkilendi ve bu dönemlerde düşük profilli bir ilişki tablosu ortaya çıktı. Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle birlikte 2013 yılına kadar ilişkilerde önemli bir değişim görülmedi.
2010 yılı sonlarında Tunus’ta başlayan ve Arap Baharı olarak adlandırılan protestolar, Mısır’ı da kapsayınca, ülkenin 29 yıldır lideri olan Hüsnü Mübarek görevini bırakmak zorunda kaldı.
Ardından gerçekleşen seçimlerde, Özgürlük ve Adalet Partisi iktidara geldi. Bu dönemde, Mısır’ın seçilmiş ilk cumhurbaşkanı olan Muhammed Mursi, göreve geldi. 2012’de Mursi’nin göreve başlamasıyla Ankara-Kahire arasında tarihin belki de en yakın dönemleri yaşandı.
2013’te, Mısır’ın Genelkurmay Başkanı Abdülfettah es-Sisi yönetimi ele geçirdi ve Mursi dönemi bu şekilde sona erdi.
Bu gelişmelerle birlikte Ankara-Kahire hattındaki ilişkiler gerginleşti. İki ülke de büyükelçilerini geri çekti ve başkentler arasındaki ilişkiler maslahatgüzar seviyesine indi. Bu dönemde, ilişkiler büyük ölçüde zarar gördü.
Bu sürecin ardından, Türkiye ve Mısır, Libya, Suriye, Katar ve Doğu Akdeniz’deki enerji konularında ve bölgedeki diğer konularda birbirlerinin karşısında yer aldılar.
2020 yılında ise görüşmeler yeni bir aşamaya taşındı
2013 ile 2020 yılı arasındaki süreçte, Türkiye-Mısır ilişkileri oldukça düşük bir seviyede seyretti.
2020 yılında Cumhurbaşkanı Erdoğan‘ın yaptığı bir açıklama, yeni dönemin belirleyici işaretlerinden biri oldu. Erdoğan, Türkiye’nin Mısır ile istihbari görüşmeler yapmasında hiçbir engel olmadığını belirtti.
Bu açıklamanın ardından, iki ülkenin istihbarat birimleri görüşmeleri yoğunlaştırdı. Belirli bir aşamaya gelen süreçte, dışişleri heyetleri devreye girdi ve Ankara-Kahire hattında dışişleri düzeyinde görüşmeler yapıldı.
Dünya Kupası’ndaki buluşma süreci hızlandırdı
İlk olarak istihbarat ve ardından diplomatik kanallar aracılığıyla gelişen ilişkilerde, en önemli dönüm noktalarından biri, geçtiğimiz yıl Katar’ın ev sahipliğinde düzenlenen Dünya Kupası’nda yaşandı. Dünya Kupası açılış töreninde Erdoğan ve Sisi‘nin ilk kez el sıkışması, sürecin bugüne gelmesinin önemli adımlarından biriydi.
Şubat ayında yaşanan Kahramanmaraş merkezli depremlerin ardından, Mısır Dışişleri Bakanı Sami Şükrü, 10 yıl sonra Türkiye’ye gelen ilk üst düzey yetkili oldu. Dönemin Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da kısa süre sonra Mısır’ı ziyaret etti ve böylece iki ülke arasındaki görüşmeler hızlandı. Bu ziyaretin ardından hem Türkiye hem Mısır, büyükelçi ataması konusunda anlaştıklarını duyurdu.
Yeni dönemde hangi konular masada olacak?
Gelinen noktada, iki ülke büyükelçi atama kararlarını resmi olarak duyurdu. Bu yakınlaşmanın sadece Ankara-Kahire hattında değil, bölgede de önemli etkileri olacağı kesin.
Yeni dönemde yetkililerin gündeminde Libya, Doğu Akdeniz’deki deniz yetki alanlarının belirlenmesi, Suriye krizinin çözümü, Ukrayna-Rusya savaşının etkileri gibi önemli konular bulunuyor.
Bu noktada, iki ülkenin ticaret hacimlerini artırmak için adımlar atabileceğini beklemek de mantıklı olacaktır. 2002 yılında iki ülke arasında ticaret hacmi 9,7 milyar dolar seviyesindeyken, iş birliğinin devam etmesi durumunda, orta vadede 20 milyar dolar seviyesine ulaşabileceği öngörülüyor.Turizm, iki ülke arasındaki diğer önemli konu. Mısır hükümetinin Türk vatandaşlarına vize uygulamasını kaldırması bekleniyor. Türkiye’nin de aynı adımı atması durumunda, iki ülke arasında turizm sektöründe büyük bir canlanma yaşanabilir.
İki ülkenin liderleri arasında yapılması planlanan görüşmelerin de bu sürecin hızlanmasına yardımcı olacağı tahmin ediliyor. Görüşmelerin başarıya ulaşması halinde, Türkiye-Mısır ilişkilerinde yeni bir dönemin başlaması bekleniyor. Ancak, bu dönemin hangi sonuçları doğuracağı, karşılıklı görüşmelerin sonuçlarına bağlı olacak.